چالش «قضیة فی واقعه» در فرایند استنباط از فعل معصوم و راهکار مواجهه با آن

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 دانش‌پژوه سطح 4 حوزه علمیه خراسان

2 دانشجوی دکترای رشته فقه و مبانی حقوق (گرایش فقه جزایی) دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

فعل معصوم به ‌عنوان یکی از مصادیق سنّت معصومینعلیهم السلام منبع و مستندی برای استنباط احکام شریعت اسلامی است. ارزش و اهمیت این منبع در کنار سنّت قولی معصومین علیهم السلام به دلیل فراوانی روایات حاکی از آن کاملاً روشن است. با این وجود استنباط از فعل معصومین علیهم السلام دچار چالش‌ها و شبهاتی است. از جملۀ این چالش‌ها احتمال خصوصیت رخداد و قضیة فی واقعه بودن یک رفتار معصوم است که باعث می‌شود راه استدلال به آن در جهت استنباط حکم شرعی عمومی مسدود شود.
گرچه این مسئله ارتباطی با لفظی بودن دلیل شرعی یا لبّی بودن آن ندارد اما آنچه فعل معصوم را در این مسئله نسبت به قول معصوم تمایز می‌دهد و استفاده از آن را مشکل‌تر می‌کند، پیروی ‌نکردن فعل از قواعد حاکم بر زبان از جمله عموم و اطلاق است. حل این چالش انگیزة اصلی شروع این تحقیق است.
نوشتار پیش رو با روش توصیفی-تحلیلی و ابزارگردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای به این نتیجه رسیده است که اگر قرینه‌ای بر عمومیّت حکمی که از فعل معصوم منکشف می‌گردد یا اختصاص آن به واقعۀ خاص وجود نداشته و از این ‌حیث مجمل باشد؛ سه رویکرد قابل تصویر است که بهترین رویکرد تفصیل میان نقل فعل معصوم توسط خود معصوم و نقل آن توسط غیرمعصوم است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات